|
Fineren
Fineren is het verlijmen van een zeer
dunne laag hout (=fineer) op plaatmateriaal of (vroeger) op goedkoop massief hout.
Meestal wordt het toegepast om grote oppervlakken een hout-uiterlijk te
geven zonder dat het de nadelige werkings-eigenschappen van massief hout
heeft. Bovendien is fineerwerk per m2 goedkoper dan massief hout.
Fineer moet altijd aan weerskanten van het plaatmateriaal geplakt worden
om kromtrekken van de plaat te voorkomen. Het is zelfs aan te raden om
beide zijden met dezelfde fineersoort te beplakken omdat dat een
optimaal 'evenwicht" (stabiliteit) in het paneel oplevert.
Eerlijkheidshalve moeten we wel zeggen : Bezint eer ge begint !
We verkopen u natuurlijk graag een boekje fineer, maar zelfs voor de
vakman blijft fineren een pittige aangelegenheid. Onderschat de
moeilijkheidsgraad niet en neem liever wat extra fineer (B-keus) mee om
een aantal proefjes te nemen, voordat u aan het serieuze werk begint.
Flexplaten
De fineerhandleiding die hier gegeven
wordt is ook toepasbaar voor de verlijming van Flexplaten.
Flexplaten zijn fabrieksmatig samengestelde platen fineer die gelijmd
zijn op een onderlaag van industrieel papier . De dikte van deze platen
is ongeveer 1mm en de afmeting ca 250x122
cm.
Het voordeel van deze platen ten opzichte van los fineer is dat alle
handelingen zoals sorteren, snijden, voegen en samenstellen tot een
makkelijk hanteerbaar geheel al voor u in de fabriek zijn gedaan. Als
tweede voordeel is er de concurerende prijs met los fineer; vooral bij
de algemenere houtsoorten is het verschil niet groot. Bovendien is het
door een fabrieksbehandeling bijzonder flexibel.
Er zijn ca 17 houtsoorten op Flexplaten leverbaar tegen 80 soorten los
fineer.
Wel kan het formaat ongunstig zijn; Flexplaten worden uitsluitend per
heel vel verkocht, los fineer kan al vanaf 50 x 10 cm geleverd worden.
Onderschat ook de verwerking van Flexplaten niet, het is zeer belangrijk
dat u de door de fabrikant aangegeven verwerkingsvoorschriften nauwgezet
volgt.
LIJMSOORTEN
Er zijn vier lijm-methodes toepasbaar .
1. contactlijm
2. warme huidenlijm.
3. Pvac lijm (witte houtlijm) koud geperst
4. Pvac lijm (witte houtlijm) warm geperst met strijkbout
contactlijm
De methode die het minste investeringen vraagt aan
gereedschappen is het verlijmen met contactlijm. Wij kunnen u daarvoor
Simsonkit leveren.
Het is echter niet de beste methode, vaak is het eindresultaat minder
vlak dan onder persdruk gelijmd fineer. Het is ook kwetsbaarder omdat er
een duidelijk aanwezige flexibele lijmlaag zit tussen plaat en fineer.
Ook is het bekend dat na verloop van jaren de lijm uitgewerkt raakt en
dan plaatselijk kan loslaten. (vooral smalle randafwerkingen hebben daar
last van) Er ontstaan dan zichtbare naden tussen de afzonderlijke
fineerstroken, met name als het oppervlak verwarmd wordt door zon of
verwarming.
Contactlijm is blijvend elastisch en voorkomt krimp van het fineer niet.
Als er TIJDENS de verlijming iets mis gaat dan is dat meestal
onherstelbaar want aanraken is vastlijmen bij contactlijm.
Ten slotte kunnen oplosmiddelen uit lak de lijm weer zachtmaken met als
gevolg dat het fineer loslaat.
Contactlijm is voor fineer geen aanrader.
warme lijm / huidenlijm
Een andere methode is het verlijmen met huidenlijm. Dit
is de oudst bekende lijmsoort en vraagt eigenlijk van de drie soorten de
meeste vakkennis. Het voordeel van deze lijmsoort is dat de uitgeharde
lijm weer vloeibaar gemaakt kan worden als u niet tevreden bent over het
resultaat.Dat re-activeren kunt u doen met een warme strijkbout en een
vochtige doek.
witte houtlijm
De derde en vierde methode is het verlijmen met witte houtlijm,
in de vaktaal PVAC - lijm genoemd. De lijmen die wij hiervoor leveren
zijn Simson D3 en kleiberit 303 (sneldrogend) en Kleiberit 332 (langzaamdrogend
- speciaal geschikt voor grote vlakken) Met deze lijm kunt u verlijmen
dmv persdruk (lijmtangen) en verlijmen door middel van persen met een
verwarmde strijkbout.
Verderop worden de lijmmethodes uitgewerkt.
Ton zoekt passend fineer bij
een antieke stoel
DE ONDERGROND
u kunt fineren op bijna elke
ondergrond.
Houtachtig plaatmateriaal, massief hout en met Flexplaten zelfs op
bijvoorbeeld kunststof buizen.
De ondergrond moet natuurlijk altijd schoon, droog en vetvrij zijn. En
plaatmateriaal moet vlak- en egaal van dikte zijn.
Laat de onderdelen die uit een vochtige en of koude schuur komen altijd
acclimatiseren in een verwarmde kamer gedurende minimaal 24 uur.
Indien de ondergrond warm is heeft het een gunstige werking op de
lijmhechting, echter u moet dan wel sneller werken met de verlijming
omdat de lijm sneller gaat afbinden. Als u te langzaam zou werken heeft
de lijm al een film gevormd en kleeft het niet meer aan het fineer.
PLAATMATERIAAL
Als basismateriaal kunt u eigenlijk kiezen voor bijna alle plaatsoorten
die in vak- en hobby-handel verkocht worden.
Spaanplaat (grove-vezel plaat)
Deze materiaalsoort mag niet te los van structuur zijn, het oppervlak
moet dicht van opbouw zijn en glad aanvoelen. Een goede plaat heeft de
volgende opbouw : In de kern mag de structuur wat losser zijn met
staande houtvezels, de beide buitenstelagen hebben dicht opelkaar
geperste vlakliggende vezels.
MDF (fijne-vezel plaat)
Dit is de meest geschikte plaatmateriaalsoort. Wel verdient het de
aanbeveling om het oppervlak op te ruwen met met schuurpapier van
korrelgrootte 100.
Door dit opruwen vergroot u het lijmoppervlak en zal de lijm beter
hechten.
Triplex en Multiplex (opgebouwd uit 3- of meerderelagen)
Dit zijn ook zeer veel gebruikte materialen, kies wel altijd de betere
soorten voor het fineren. Standaard Okoumé is watervast verlijmd en dus
voor het fineren geschikt, Meranti-triplex en underlayment zijn te grof
en kwalitatief ongeschikt.
De prijs van deze plaatmateriaalsoort ligt altijd hoger dan MDF.
Van belang is is dat de draadrichting van de kale plaat haaks staat ten
opzichte van het op te brengen fineer. Dit komt vlak blijven van de
plaat ten goede.
Meubelplaat (opgebouwd uit vuren latten met daarop een laagje
fineer)
Tot in de jaren '70 was meubelplaat de aangewezen ondergrond voor
fineerwerk. Nu is deze materiaalsoort eigenlijk verdrongen door
spaanplaat en MDF.
Massief hout
tot de komst van plaatmateriaal werd er gefineerd op massief
hout. In tegenstelling tot plaatmateriaal blijft massief hout altijd
krimpen en zwellen onder invloed van vochtwisselingen, ook al werd er
meestal gekozen voor stabile soorten zoals Weymouth den. Plaatmateriaal
is dus technisch beter.
Kunststof
Ook op kuststof en zelfs metaal kan gefineerd worden - maar
eigenlijk alleen maar met contactlijm. Voorbeeld: kolommen van PVC
buizen bekleed met Flexplaat.
Enkele boekjes geworteld fineer
HET FINEREN
Soms is het makkelijker om met de
randafwerking te beginnen.
Verderop leest u daar meer over.
HET VOORBEHANDELEN VAN HET
FINEER
Ondergrond
U kunt beginnen met het op maat zagen van het plaatmateriaal,
als u massieve lijsten oplijmt alvorens te fineren, trek dan de
lijstdiktes van de plaatlengtes af ; lijmt u rondom lijsten dan trekt u
tweemaal de lijst dikte van de plaatlengte - en breedte af om
uiteindelijk toch dezelfde bladmaat te krijgen.
Fineer met bobbels
Als het fineer niet helemaal vlak is kunt u het licht
bevochtigen, het dan tussen kranten of keukenrollen leggen en het dan
vlakpersen tussen twee platen met lijmklemmen erop.
Fineer snijden
Hierna kunt u het uitgezochte fineer op maat snijden waarbij u
zorgt dat het fineer rondom zeker een centimeter langer en breder is dan
de plaat. Deze overmaat snijdt u weg na het uitharden van de lijm.
Meestal is het fineer niet breed genoeg voor het verlijmen van een blad
met één vel fineer. Als regel kunt u aanhouden dat de meeste
fineersoorten verkrijgbaar zijn in breedtes tussen de 10 en 20 cm.
Sommige soorten zoals een aantal tropische fineersoorten halen breedtes
tot 50 cm. U komt er dus vaak niet onderuit om meerdere fineerbanen aan
elkaar te "voegen". Dit moet gebeuren voordat u het fineer op de plaat
zelf plakt. De zijkanten van het fineer zijn nooit recht en haaks genoeg
om direct gevoegd te kunnen worden. Zij moeten dus eerst recht
"gesneden" worden.
De werkwijze is als volgt : met een zeer scherp en dun hobbymes snijdt u
langs een stalen liniaal of rechte MDF-strook, deze hulpmiddelen moeten
breed genoeg zijn zodat ze niet zijdelings vervormen tijdens het
snijden. Bij het snijden dient u er rekening mee te houden dat u snijdt
met de structuur van het hout mee. Er kunnen anders vezels losgetrokken
worden en wordt het fineer nooit recht.
(zie tekening):
* Let op de stand van het mes : omdat het snijvlak van het hobbymes
schuin is moet het mes dien overeenkomstig schuin worden gehouden om een
haakse rand te snijden aan het fineer.
Enkele handigheidjes bij het
snijden zijn :
- De kopse randen afplakken met tape om inscheuren te voorkomen.
- U kunt ook het te snijden fineer op een stuk plaatmateriaal op de
grond. en dan tijdens het snijden op het liniaal gaan zitten met uw
knieën. Het fineer wordt dan goed vlak gedrukt en het lineaal veschuift
niet. U krijgt alleen een "naadloos" resultaat als het snijwerk perfect
is uitgevoerd !
Samenvoegen
Als u tevreden bent over het snijwerk dan kunt u de
fineerbladen aan elkaar voegen door middel van speciale gegomde
voegentape of gewoon met schilderstape. Leg twee vellen tegen elkaar en
trek ze met behulp van de tape strakker aan. de tape hoeft niet langer
te zijn dan 10 cm. Plak de tape om de 5cm en voor de zekerheid nog een
strook extra over de hele voeg. Als controle over uw snijwerk houdt u na
het tapen de fineerbladen tegen het licht, een naadloze voeg laat geen
licht door, een snijfout wel.
(Zie tekening)
Het plakken van de voegen
HET LIJMEN
CONTACTLIJM
Allereerst is het van belang dat u de
gebruiksaanwijzing op de verpakking raadpleegt. Contactlijm is met name
erg gevoelig voor niet-geclimatiseerd materiaal.
Breng de contactlijm aan op beide oppervlakken - d.w.z. op de niet met
tape beplakte fineerkant en op het plaatmateriaal. U kunt de lijm
aanbrengen met een fineerkam, maar ook met een verfroller (ook al heeft
die er wel wat van te lijden). Laat de lijm drogen totdat het niet meer
kleeft als u het aanraakt. (voorkom stof-, vuildeeltjes- en vocht op de
lijm)
Als de vlakken elkaar raken zitten ze direkt vast !
Leg daarom twee dunne platen hout, latjes of karton op de aangedroogde
belijmde plaat zodat u het fineer in positie kunt brengen zonder dat het
fineer meteen aan het plaatmateriaal vastkleeft. Vooraf kunt u de
middenlijnen van het plaatmatriaal en het fineer aanstrepen met potlood,
dit vergemakkelijkt het in positie brengen van het fineer. (Zie
tekening)
Een plaatje karton ertussen
zodat de fineer in positie
gebracht kan worden.
Nu schuift u vanuit het midden beetje
bij beetje de tussenplaatjes uit elkaar en drukt u het fineer vast met
schuurklosje van kurk (met de afgeronde kant op het fineer). Werk altijd
vanuit het midden naar buiten. Na het handmatig aandrukken, klopt u het
fineer nog goed na met een hamer en een vlakke klos hout.
Haal zo snel mogelijk het schilderstape weg, dat wordt namelijk
moeilijker naarmate u het langer laat zitten. Gegomde tape verwijderd u
met lauw water en een scherpe beitel, bevochtig de tape licht en schraap
na enige indringingstijd de tape weg.Schrapen doet u met een trekkende
beweging met een rechtopstaan- de beitel. Daarna alles netjes naschuren.
Lakken doet u pas na een paar dagen als de lijm wat beter aangehard is.
Let op met lak met "scherpe oplosmiddellen" ; die kunnen de lijm weer
"zacht" maken. Zoals al eerder gezegd zijn de temperatuur en de
vochtigheid van groot belang. Een koude plaat neemt de lijm heel slecht
op en vocht tijdens het lijmen komt de verbinding zeker niet ten goede.
WITTE HOUTLIJM
(pvac lijm) met deze lijm kunt u fineer persen (aanbevolen) en
aanbrengen met een warme strijkbout. (alleen als er niet geperst kan
worden)
PERSEN MET WITTE HOUTLIJM
Fineerbedrijven gebruiken meestal een hydraulische pers voor,
waarbij de persplaten verwarmd zijn. Door de warmte hardt de lijm snel
uit, de perstijd is niet meer dan enkele minuten.
Zelfbouw pers
Een eenvoudige niet hydraulische koude pers kunt u zelf maken
(als het om niet al te grote oppervlaktes gaat). We maken dan gebruik
van persplaten (bijvoorbeeld een paar lagen spaanplaat), licht gebogen
drukbalken en lijmtangen. Hoe dikker de persplaten, des de beter wordt
de druk van de lijmtangen verdeeld. Bij een oppervlak van 50 x 50 cm
kunt u nog volstaan met persplaten van ongeveer 18mm dik. Wordt het
oppervlak groter dan kan het geen kwaad twee lagen spaanplaat te
gebruiken per fineerkant. Een voordeel van deze verlijming is wel dat er
tweezijdig tegelijkertijd fineer gelijmd kan worden, mits u natuurlijk
snel genoeg werkt.
 |
|
|
 |
|
| Zelfbouwpers |
|
|
|
|
1 drukbalken
2 persplaten
3 papier
4 fineer
5 de te fineren plaat |
|
|
|
|
Onder de drukbalken legt u nog balkjes om ruimte te maken om de tangen
te plaatsen. Kontroleer of de gehele opstelling vlak ligt, afwijkingen
in de opstelling komen terug in het gefineerde eindresultaat. De
drukbalken dienen om de 10 a 15 cm dwars onder het plaatmateriaal
geplaatst te worden. Let wel : hoe meer drukbalken en tangen, hoe groter
de persdruk.
De drukbalken dienen enigszins bol geschaafd te worden. Op deze manier
vloeit de persdruk bij het aandraaien van de tangen gelijkmatig uit
vanuit het midden naar buiten. Begin met aanspannen bij de tangen die in
het midden van de opstelling geplaatst zijn. En werk dan afwisselend van
links naar rechts naar buiten toe. De krant op het fineer zorgt ervoor
dat het fineer niet aan de persplaten plakt. Eventueel vastgeplakte
krant kan weggekrabt worden met een schraapstaal of beitel.
Opbrengen witte houtlijm
Het lijmopbrengen moet tamelijk snel gebeuren evenals het
aanspannen van de tangen want de lijm droogt snel. (Kies voor grote
oppervlakten eventueel de langzaam drogende Kleiberit 332 lijm) Giet een
spoor lijm uit over de lengte van de te fineren plaat en verdeel deze
dan met een fijne lijmkam overdwars over de plaat. Rol daarna de lijm
met een verfroller uit in de lengterichting van de plaat. Bij grote
plaatoppervlakken is het vaak beter om niet tweezijdig maar per enkele
zijde te fineren. Want de verwerkingstijd en de tijd die u nodig hebt om
alle tangen aan te spannen kan anders te lang zijn voor de hechting van
de lijm. Zorg er altijd voor dat zowel fineer als plaatmateriaal en lijm
goed op kamertemperatuur zijn.
Maak de lijm niet te dun . Te dunne lijm kan door de porieën van het
hout naar buiten komen. Lijmresten laten zich zeer slecht verwijderen en
kunnen lakproblemen geven.
Na het persen
Laat het fineerwerk een nacht over aandrogen en haal het dan pas uit de
pers. Daarna laat u het nog een dag of langer indien nodig uitdampen,
want al het lijmvocht moet uit het plaatmateriaal en het fineer weg zijn
voordat u kunt gaan schoonmaken. Verwijder wel de schilderstape. Zet de
gefineerde plaat nooit vlak bij een verwarmingsbron, de fineernaden
kunnen dan gaan open staan.
PERSEN MET EEN WARME STRIJKBOUT
Witte houtlijm (PVAC-lijm) kan ook geperst worden met een warme
strijkbout. Deze methode is met name geschikt als er niet geperst kan
worden. Smeer plaatmateriaal en fineer in met een dunne gelijkmatige
lijmlaag en laat het drogen. Als de lijm na ongeveer een half uur
voldoende gestold is dan kan het fineer op de plaat gelegd worden .
Verwarm met een strijkbout het fineer en de beide lijmlagen. PVAC lijm
is een thermoplastische lijmsoort, d.w.z. dat de lijm zacht wordt als
men het verwarmt. Oefen voldoende druk uit met de strijkbout om het
fineer vlak op de plaat te krijgen. Werk vanuit het midden naar de
randen toe. Door de warmte van de strijkbout hecht de lijm aan elkaar en
hardt versneld uit !
Voegen op de ondergrond
Als u meerdere banen fineer nodig hebt om de gewenste breedte te krijgen
dan kunt u bij deze lijmmethode ook het voegwerk tijdens het verlijmen
doen.
U voegt baan voor baan, door steeds de volgende baan over de vorige baan
te laten overlappen. Deze overlap hoeft maar ongeveer één centimeter te
zijn. Verwarm de overlap met de strijkbout, de bedoeling hiervan is dat
door deze verwarming krimp van het fineer ontstaat. Langs een stalen
liniaal snijdt u eerst de bovenste fineerlaag door en daarna de
onderliggende laag, haal het snijafval onder de onderste fineerlaag
vandaan. Verwarm de fineernaad nogmaals maar nu niet langdurig .
Het risico van teveel verwarming van de fineernaden is dat er krimp
optreedt in het fineer, waardoor zichtbare naden kunnen ontstaan. Kleine
oneffenheden kunnen later nog gecorrigeerd worden met de strijkbout.
"op de plaat voegen" van fineer
WARME LIJM
(HUIDENLIJM)
Veel mensen denken dat warme lijm een lastig te
verwerken achterhaald ouderwets produkt is - dat is niet helemaal
terecht.
Het verwerken vereist inderdaad enige oefening
maar de lijm heeft ook voordelen boven moderne lijmen. De lijmlaag wordt
glashard en is toch met warmte en water makkelijk te reactiveren. Dat
maakt de lijm bij uitstek geschikt voor antiekrestauratie en
muziekinstrumentenbouw.
Warme lijm is wel vochtgevoelig. Het moet altijd vochtwerend afgewerkt
worden.
Maar testen tonen aan dat het vaak sterker is dan veel moderne lijmen.
En wat duurzaamheid betreft: In de Egyptische piramiden is meubliair
aangetroffen van 2700 jaar voor Christus waarvan de huidenlijm nog in
perfecte staat was !
Fabrikage
Warme lijm wordt gemaakt van een dierlijke gelatine, deze stof
zorgt voor de binding van vezels van huid, spieren en botten.
Lijmfabrikanten kunnen het maken van huidenschraapsel (van de binnenkant
van de huid) of koken het van botten af.
Het kan zelfs gemaakt worden van visgraten.
De verkregen gelatine-achtige massa wordt gedroogd, gebroken tot kleine
korrels en verpakt.
De werkzame bestanddelen en de verwerking van de diverse soorten zijn
vrijwel gelijk. Alleen beenderlijm en met name vislijm stinken meer dan
de wat zuiverde huidenlijm.
Wij hebben huidenlijm op voorraad, dat
is het zuiverste en het sterkste.
VERWERKING
Aanmaken van de warme lijm
Met het aanmaken van een pot huidenlijm begint u eigenlijk al
de avond voordat u de lijm nodig heeft. De lijmkorrels moeten een
nacht-over (ca 8 uur) inweken.
Doe de lijmkorrels in de "binnenpot" en overgiet het met water
in een ongeveer 1-op-1 verhouding. De volgende morgen is een deel van het water opgezogen in de korrels en
zijn zij zacht en opgezwollen. Giet het overtollige water af. de lijm is
nu klaar voor verwarming
Verwarmen van warme lijm
Warme lijm moet voor gebruik opgewarmd worden. Opgewarmd, maar
het mag niet koken !
Zet de binnenpot in een met water gevulde buitenpot. (bijvoorbeeld een
conservenblik als binnenpot geplaatst in een oude pan als buitenpot)
Deze methode is in de keuken ook wel bekend als Au-bain-Marie koken.
Verwarm het water in de buitenpot en roer de lijm om onder het opwarmen.
Voeg eventueel af en toe wat water toe om de lijm op goede dikte te
verdunnen. Een goede dikte is als de lijm druipt als schenkstroop.
Fineren met warme lijm
U hebt nodig:
- Lijmpot ( binnen- en buitenpot)
- electrisch kookplaatje of gascomfort
- water in een extra pot of kan
- 5cm brede platte kwast
- roerhoutje
- strijkijzer
- meerdere doeken of lappen
- lijmhamer, - spatel, of -roller
- kopspelden, fineertape en hobbymes
- en natuurlijk lijm, fineer en plaatmateriaal
om het op te lijmen
Voor mensen die maar incidenteel werken met warme lijm is de van oudsher
bekende lijm-hamer-methode de beste. Een lijmhamer lijkt enigszins op
een bankhamer, maar wordt niet in die betekenis gebruikt.
Lijmhamer en spatel
Aan één kant van de hamerkop loopt het uiteinde uit tot een breed plat
vlak. Deze platte kant wordt op het fineer gedrukt en de hamersteel
fungeert als stuur.
Ook zijn er bij schildersbedrijven spatels te koop die lijken op een
plamuurmes waarvan het metalen deel enige milimeters dik is en dus zeer
stijf. De steel is bovendien langer.
De functie van deze gereedschappen is het geven van persdruk en het
wegtrekken van overtollige lijm onder het fineer.
Het aanbrengen van de lijm
Begin met het aanbrengen van een gelijkmatige dunne laag lijm
op het fineer, gebruik hiervoor een platte kwast die niet verhaard.
Smeer daarna een eveneens gelijkmatige dunne laag lijm op het
plaatmateriaal. Als de lijm stolt, dus als hij bijna droog aanvoelt maar
nog wel kleverig, kunt u het fineer op de plaat leggen. In tegenstelling
tot contactlijm kunt u nu nog wel het fineer positioneren, er vindt niet
onmiddelijk afbinding plaats. Om te voorkomen dat het fineer verschuift
tijdens de hierna volgende bewerkingen, kunt u het vastprikken met een
paar knopspelden. Wrijf het fineer op zijn plaats met een warme vochtige
doek. Dit sluit o.a. de poriën van het hout en voorkomt schroeiplekken
tijdens het reactiveren van de lijm met de strijkbout.
Het verlijmen
Verwarm het fineer daarna gelijkmatig met een strijkbout die op
een middelmatige temperatuur staat afgesteld. Werk in niet al te grote
oppervlaktes want meteen na het verwarmen van de lijm moet u het
aanpersen met de fineerhamer, -rol of -schraper. Werk vanuit het midden
naar de hoeken toe evenwijdig aan de structuur van het hout. Als u dwars
over het fineer perst kunt u het fineer splijten.
Het werken met warme lijm
DE AFWERKING
Bijsnijden fineer
Na voldoende uitwaseming kunt u de
fineerovermaat wegsnijden.
Dat gaat als volgt: u legt de gefineerde plaat met de kant waar u het
fineerrestant wilt afsnijden op de werkbank. (zorg ervoor dat de
werkbank schoon is, leg er eventueel een stuk tapijt op of een
handdoek.) U snijdt dan van onderuit naar u toe, waarbij u het mes goed
schuin houdt. Op deze manier trekt u geen splinters van de plaat los en
kunt u goed zien waar het mes snijd zodat u ook niet in de eventuele
herlijsten snijdt. Bij snijden van bovenaf is dat risico groter. (Zie
tekening.)
bijsnijden van het fineer
Verwijderen voegtape
U kunt de voegtape even bevochtigen zodat het wat makkelijker loslaat.
Gebruik voor het verwijderen een schaapstaal of een beitel waarmee u
schraapbewegingen maakt over de tape. Gebruik nooit een staalborstel
want hierdoor kunnen blauwe vlekjes in het fineer ontstaan als gevolg
van een chemische reactie.
Randafwerking
We maken onderscheid tussen
randafwerking met fineer en met massieve lijsten. Massieve lijsten geven
minder kwetsbare randen. Afwerken met fineer is goedkoper en gaat veel
sneller.Tevens kunt u exact dezelfde houtkleuren en -stukturen aanhouden
als het dekfineer.
Voor het fineren een randafwerking maken
Doorgaans wordt geacht dat de randafwerking van fineerwerk iets is dat
als laatste handeling komt bij het fineren. Dat is niet altijd de beste
metode, stel dat u een tafelblad wilt maken waarbij de randen met
massieve lijsten worden afgewerkt deze randen blijven dan altijd
duidelijk zichtbaar aanwezig. Tevens maakt u het uzelf moeilijker
doordat de randen weer egaal op hoogte geschuurd moeten worden met het
fineeroppervlak, het fineer kan al vrij snel doorgeschuurd worden. Het
is daarom een goede keuze om voordat u gaat fineren eerst de randen te
beplakken met een massieve lijst van bijvoorbeeld 5 mm dik, de breedte
van dat lijstje moet iets groter zijn dan de dikte van de plaat.
Massieve lijstjes rond een
plaat
Voor een mdf plaat van 18 mm gebruikt
u lijstjes van 19 mm breedte. De lijstjes moeten rondom vlak en haaks
zijn en kunnen met witte houtlijm tegen de plaat gelijmd worden. Als
lijmklemmen kunt u gewone schilderstape gebruiken dat u ruim rondom de
lijstjes trekt. Om te voorkomen dat het lijstje er enigszins schuin op
komt te zitten plakt u de ene tapestrip van boven naar beneden om de
lijst en de volgende keer van beneden naar boven.
Lijstje aanbrengen met
schilderstape
Haal na enige uren uithardingstijd de tape weg en schaaf met een
blokschaaf de overstekende randjes van de lijstjes weg zodat er een
egaal oppervlak ontstaat hierna wordt het fineer over de plaat inclusief
de lijsten gelijmd en onstaat er een tafelblad waarvan de randen altijd
goed vast blijven zitten en eventueel na verloop van tijd nog eens
opnieuw geschaafd of geschuurd kunnen worden. Tevens is het mogelijk om
de randen te profileren. Pas hiervoor de dikte van de lijsten aan. Als u
paneeltjes maakt die in een sponning of groef geplaatst worden, hoeft u
natuurlijk geen randafwerking toe te passen.
CONTROLE OP HET LIJMRESULTAAT
Door een aantal oorzaken kunnen er
plaatselijk slecht verlijmde gedeeltes ontstaan in het fineeroppervlak.
U kunt de hechting controleren door met een deuveltje het oppervlak
zachtjes te bekloppen. Een goede hechting geeft een massief geluid, als
er een blaas wordt aangetikt klinkt dat veel holler. Ook door controle
met stijkklicht kunnen oneffenheden herkend worden.
HERSTEL
Mocht u zo'n blaas (ook wel een haas genoemd) tegen komen dan kunt u dit
ongeacht de gebruikte lijm vaak weer herstellen door het oppervlak weer
aan te strijken met een stijkbout. Met een warme (niet hete) strijkbout
is de nog redelijk verse lijm lichtelijk te reactiveren zodat de lijm
alnog "pakt". Is het fineer opgedrukt door een teveel aan lijm, dan moet
het fineer met een scheermesje of een scalpel opengesneden worden. Het
teveel aan lijm perst u met een warme strijkbout eruit en verwijdert u
meteen. Ook hierna oefent u weer persdruk uit.
Hecht het fineer nu nog niet aan de plaat dan kan de haas opengsneden te
worden om te proberen het fineer met contactlijm alsnog te verlijmen. De
oude lijm onder de haas moet natuurlijk eerst goed droog zijn.
Breng twwezijdig wat contactlijm aan met bijvoorbeeld een strookje
fineer.
Hou met een lucifer de snede in het fineer open totdat de contactlijm is
opgedroogd en druk de haas dan goed dicht. Let wel : hoe dunner de snede
van het mes, des te minder zichtbaar wordt het in het eindstadium.
Fineervoegen die tijdens het persen elkaar overlapt hebben of die zijn
gaan losstaan kunnen eigenlijk niet meer herstelt worden. Eigenlijk zou
dit blad dan overgefineerd moeten worden. Opvullen met schuurstof of
kneedbaar hout is mogelijk, maar blijft altijd zichtbaar.
SCHUREN EN LAKKEN
Het schuren
Gebruik schuurpapier in een grofheid
dat geen sporen in het hout achterlaat. Begin eventueel met een grove
soort en werk het af met een fijnere kwaliteit. Schuur altijd (zoveel
mogelijk) in de lengterichting van de houtnerf.
Het lakken
Begin nooit te snel na het verlijmen
met lakken of beitsen.
De lijm moet goed aangedroogd zijn om het risico van vocht- of bij
contactlijm oplosmiddel insluiting te voorkomen. Dit geeft onheroepelijk
schade aan de lak na het uitharden.
Juiste lak voor de toegepaste lijm
Het is mogelijk om met oplosmiddellen uit lak fineer weer los
te maken van de ondergrond. Berucht is met contactlijm gelijmd fineer,
grondig ingekwast met een lak op cellulose basis. De cellulose verdunner
lost ook prima contactlijm op, het fineer kan daardoor losraken. ook
warme lijm met waterlak kan deze problemen geven.
Bijkleuren
er zijn diverse kleurlakken, met name waterbeitsen te koop
waarmee fineer, bijvoorbeeld bij een restauratie, op de gewenste kleur
gebracht kan worden.
Deze lakken kunnen flink verdund worden waarna door meerdere lagen aan
te brengen de gewenste kleur bereikt kan worden.
Na het kleuren kan er afgelakt of -gespoten worden met een beschermende
toplaag naar keuze.
Nawoord
De opzet van dit verhaal is om niet-technisch geschoolde mensen bekent
te maken met het verwerken van fineer.
Omdat wij geen controle kunnen uitoefenen op de toepassing en verwerking
aanvaarden wij daarvoor ook geen aansprakelijkheid.
|
